Financiën

Van perspectiefnota naar begroting
Een duurzaam financieel perspectief is één van de uitgangspunten in het bestuursakkoord. Bij de Perspectiefnota 2022-2025 heeft dit zich vertaald in het vrijmaken van een combinatie van incidentele en structurele middelen om een aanzet te geven tot een volgende stap in de ontwikkeling van Ede.

Een belangrijke conclusie die bij de afgelopen perspectiefnota is getrokken is dat het huidige meerjarenperspectief negatief is, waarbij de verwachting is uitgesproken dat dit zou verbeteren onder invloed van de ambities en keuzes van een nieuw kabinet. Eén van de dossiers is de bekostiging Jeugdzorg, te weten de omvang van het macrobudget. Inmiddels ligt hier een uitspraak van een arbitragecommissie, die erop neerkomt dat gemeenten grotendeels in het gelijk zijn gesteld. Bij de Perspectiefnota 2022-2025 hebben we de bedragen voor 2021 en 2022 al verwerkt. Voor de latere jaren zijn we in afwachting van de besluitvorming van het nieuwe kabinet. In lijn met de vorige begroting kiezen we er niet voor om deze middelen al in te boeken vanaf 2023. Rekening houdend met de zogenaamde ‘75% regel’ komt dit in het laatste jaar van ons perspectief neer op ruim € 6 miljoen.

Naast verwachtingen over de inzet van het Rijk op onderwerpen als klimaat en woningbouw, voorzien we op termijn een druk op de rijksuitgaven. De coronacrisis en de wijze waarop het Rijk in financieel opzicht is bijgesprongen heeft geleid tot een forse toename van de staatsschuld. In totaal is voor ruim € 80 miljard aan noodsteun toegezegd. Op enig moment zal deze weer tot 'normale' proporties worden teruggebracht. Afhankelijk van de mate van economische groei en een keuze over het tijdpad van de afbouw kan dit leiden tot wijzigingen in de omvang van de algemene uitkering.
In de Miljoenennota 2022 zien we echter dat de economische groei zich boven verwachting heeft hersteld. Als belangrijke reden wordt genoemd de ruime en snelle ondersteuning vanuit de overheid voor bedrijven en zelfstandigen die gebukt gingen onder de gevolgen van de coronacrisis.

De uitkering uit het gemeentefonds ontwikkelt zich onverwacht positief. Variërend over de jaren is sprake van een voordeel van € 4,5 miljoen in de eerste jaren, aflopend naar € 1,5 miljoen in 2025. Het demissionair zijn van het kabinet zou leiden tot een beleidsarme begroting en daarmee tot een beperkte groei van de rijksuitgaven. Dit blijkt in veel mindere mate het geval te zijn. De hoger dan verwachte economische groei leidt tot meer begrotingsruimte. Een andere meevaller is dat het Rijk de door gemeenten fel bekritiseerde opschalingskorting ook in 2022 heeft geschrapt. Alle gemeenten tezamen declareren substantieel minder btw bij het BTW compensatiefonds. De in dat fonds onbenutte ruimte valt terug aan het gemeentefonds.

Ten opzichte van de perspectiefnota zijn een paar onderwerpen concreter geworden of naar voren gekomen. Deze zijn niet financieel verwerkt in de programmaplannen van hoofdstuk 5. Het betreft structurele inzet van middelen voor Wijkaanpak delen Ede-Zuid en Veldhuizen, Verkeersmaatregelen sluiten spoorwegovergang Kerkweg en Klinkenbergerweg. Daarnaast incidentele inzet van middelen voor Food, de Winkel van Ede, dekkend AED netwerk, preventie alcohol en middelengebruik onder jongeren, en een impuls voor datagedreven werken en Slim Ede. In paragraaf 6.3 leest u hier meer over.

De prognose voor het rekeningresultaat 2021 die in de Actualisatie (hoofdstuk 7) is opgenomen is € 0,7 miljoen voordelig. Dit saldo is opgebouwd uit meerdere voor- en nadelen. Qua omvang in het oog springend zijn het verwachte voordelig resultaat uit het grondbedrijf van € 2,5 miljoen, voordeel door verkoop vastgoed van € 0,7 miljoen, corona gerelateerde nadelen van € 1,0 miljoen en de inmiddels bekend veronderstelde stelpost onderuitputting van € 1,3 miljoen nadelig.

Ongewijzigd vaststellen van deze programmabegroting leidt tot onderstaand financieel beeld.

 
Investeringen
In de gepresenteerde cijfers zijn de financiële gevolgen verwerkt voor € 99 miljoen aan investeringen in 2022 voor onder meer onderwijshuisvesting (€ 13 miljoen), Spoorzone (€ 42 miljoen), Parklaan (€ 13 miljoen) en riolering (€ 8 miljoen). Een meer gedetailleerde uitwerking is opgenomen in paragraaf 6.5.

Algemene reserve
Het bovenstaande beeld van de exploitatie rekent door in de stand van de algemene reserve die in de tabel hieronder is weergegeven. In alle jaren bevindt de reserve zich ruimschoots boven de afgesproken bodem van € 10 miljoen. Ten opzichte van de gepresenteerde stand in de Perspectiefnota 2022-2025 zien we een versterking van de algemene reserve met € 20 miljoen eind 2025. Dit is ten eerste toe te schrijven aan de integratie van het resultaat grondbedrijf in de Algemene reserve (€ 5 miljoen), nu de Bestemmingsreserve Grondbedrijf per 1 januari 2021 is opgeheven. Ten tweede komt dit door de uitkomst van de doorrekening van de septembercirculaire (€ 15 miljoen).

Financiële positie
Onze financiële positie behoudt zijn twee gezichten. De wendbaarheid van de begroting blijft onverkort een aandachtspunt. Van jaar tot jaar vraagt het een behoorlijke inspanning om de touwtjes aan elkaar te knopen teneinde een sluitende begroting voor te leggen. De meevaller uit het gemeentefonds zorgt voor een ander beeld. Het begrotingstekort in de meerjarenraming wordt erdoor verzacht en slaat wellicht om naar een overschot wanneer de extra middelen jeugd hierbij worden betrokken.
De stand van de algemene reserve ten opzichte van de bodem in combinatie met het risicoprofiel geeft aan dat we op dit moment beschikken over een robuuste begroting op het onderdeel weerbaarheid, met een uitstekende weerstandsratio. Dit wel met de kanttekening dat we op meerdere plekken in de begroting lezen over onzekerheden die noch tot uitdrukking komen in het risicoregister noch in een kengetal. Ze stapelen zich langzaam maar zeker op. Het uitblijven van een kabinet is hier mede debet aan.
Ede staat ook begrotingstechnisch aan de vooravond van een nieuwe ontwikkelingsfase die samenhangt met de groei van de stad en de grote maatschappelijke dossiers als woningbouw, energietransitie en duurzaamheid. Wij verwachten groei van onze begroting. Inherent hieraan is dat dan ook het risicoprofiel toeneemt.
Kortom, deze begroting laat een versterking zien van de bekende situatie waarin incidentele bestedingsruimte aanwezig is maar de structurele ruimte ontbreekt. In de voorbereiding naar de nieuwe bestuursperiode wordt een overzicht opgesteld waarin onze opgaven worden afgezet tegen de incidentele en structurele ruimte.