Onzekerheid. Die term komt telkens weer naar voren als we de perspectiefnota of de begroting maken. Onzekerheid over ontwikkelingen die buiten de invloedssfeer van de gemeente liggen. Een corona pandemie, die – daar gingen we vorig jaar nog vanuit – onze economie zou doen krimpen. Die verwachting komt gelukkig niet uit, maar ondertussen hebben we nog steeds te maken met een pandemie die wereldwijd niet bedongen is. Een andere onzekerheid wordt gevormd door het landelijk bestuur. Na jaren van onenigheid krijgen gemeenten eindelijk extra geld voor de jeugdzorg. Met het uitblijven van een nieuwe regering blijft onduidelijk voor hoelang die extra middelen ingezet worden. Met een onzekere buitenwereld is het des te meer van belang dat Ede uitgaat van haar eigen kracht. Inzet op haar sterke punten en zelfbewust de uitdagingen van deze tijd aangaat. De Programmabegroting 2022-2025 is een uitwerking van de perspectiefnota die in juli 2021 is vastgesteld. We kiezen om te blijven investeren in de opgaven en uitdagingen van Ede en daarbij de goede basis voor onze inwoners te behouden.
Ede is een dynamische gemeente met grote ontwikkelopgaven. Gezien de versneld toenemende groei van onze gemeente staan we voor vraagstukken als het bouwen van voldoende woningen, een gezonde arbeidsmarkt, goede infrastructuur, energievoorziening, leefbare wijken, gezondheid en zorg voor onze natuur. We hebben veel te doen, maar de fysieke ruimte is beperkt. Onze uitdaging is verantwoorde groei te realiseren met oog voor mens en omgeving.
Met dit gegeven: onzekerheid en moeten afwachten aan de ene kant en de dynamiek in onze gemeente, die ons noopt tot het maken van keuzes, kiezen wij ervoor om in beweging te blijven! De schaalsprong waar Ede voor staat en de urgentie van grote opgaven maakt dat we de eerste stappen zelfbewust zetten.
In de perspectiefnota hebben we dan ook incidenteel en structureel middelen vrijgemaakt. Structureel om de basis op orde te houden en te zorgen dat het prettig wonen en leven blijft in Ede. En incidenteel om een eerste impuls te geven aan noodzakelijke ontwikkelingen.
Bij de start van deze raadsperiode was de opdracht die het college in het bestuursakkoord mee kreeg ‘ Een duurzaam financieel perspectief waar structurele uitgaven betaald worden uit structurele middelen ’. We stonden in 2018 voor de opgave om forse tekorten in met name het sociaal domein aan te pakken. Zodat er ruimte zou ontstaan om de Edese ambities voortvarend aan te pakken. ‘ Zorgen en ambities worden gelijktijdig opgepakt’, staat in het bestuursakkoord 2018 – 2022.
Bij het opstellen van deze begroting concluderen we dat dat gelukt is. Onze inkomsten en uitgaven zijn duurzaam in evenwicht. Zelden heeft de gemeenteraad een begroting ontvangen met een weerstandsratio van 3,1. Door afnemende risico’s en toenemende reserves is de financiële positie van Ede robuust. Daarbij zijn de lasten voor de inwoners historisch laag. Woonlasten voor de Edese inwoners liggen 15% onder de gemiddelde woonlasten van Nederland. Ede staat op plek 25 van alle 352 gemeenten en plek 4 van de 40 grote steden als gemeente met de laagste woonlasten (OZB, riool- en afvalstoffenheffing). Zonder de lasten voor de inwoners te verhogen, is het gelukt om de financiën in evenwicht te brengen. In 2022 wordt de OZB zelfs niet geïndexeerd voor inflatie.
Tegelijkertijd moeten we de onzekerheid van onze tijd goed onder ogen zien. Risico’s, hoewel nog niet kwantificeerbaar, zijn er volop. De grote woningbouw opgave zal de komende jaren een groot beroep op de financiën doen. De alsmaar stijgende bouwkosten in niet alleen de woningbouw maar ook in de utiliteitsbouw (scholen, sportzalen etc.) en de weg- en waterbouw zal effect hebben op de aanbestedingen die we in de markt zetten. De energieprijzen volgen eenzelfde stijgende lijn. En de effecten van Corona op de fysieke en mentale gezondheid van onze inwoners zijn nog onvoldoende duidelijk. Een robuuste financiële positie is een mooie uitgangspositie maar vraagt van college en raad tegelijkertijd terughoudendheid in het aangaan van financiële verplichtingen die niet noodzakelijk zijn.
Ons financiële perspectief is ten opzichte van de perspectiefnota dankzij de septembercirculaire licht verbeterd. Wij hadden echter de hoop dat een nieuw kabinet zou zijn aangetreden met als gevolg helderheid over beleidskeuzes en de financiële implicaties hiervan voor onze gemeente. Voor dit moment is min of meer sprake van een status quo.
Wat betekent dit concreet voor 2022? We gaan, in lijn met de Perspectiefnota, zo’n drie miljoen investeren. De vertaling hiervan is te vinden op de programmabladen. Nieuw is de toekenning van enkele actuele zaken die bij de Perspectiefnota nog niet bekend of voldoende uitgewerkt waren (paragraaf 6.3). Verder zijn er wijzigingen in de indeling gemaakt. Hoofdstuk 2 van dit document beschrijft de grote Edese opgaven en hoofdstuk 3 gaat over het Investeringsfonds en de Reserve Cofinanciering. De stand van zaken rond het sociaal domein vindt u in deze begroting in de paragraaf grote projecten (paragraaf 8.9).
Met deze laatste programmabegroting van deze bestuursperiode doen we recht om het Ede van ‘Food en Veluwe’ te koesteren en tegelijkertijd een zelfbewuste stap in de toekomst te zetten.
Leon Meijer,
Wethouder Financiën.